De logische niveaus als strategisch organisatie kompas
Organisaties staan regelmatig voor beslissingen waarbij korte- en langetermijndoelen ogenschijnlijk haaks op elkaar staan. Denk aan het spanningsveld tussen het behouden van werkgelegenheid en het beschermen van milieu en gezondheid. Of aan de vraag hoe je kunt groeien en winstgevend blijven terwijl bepaalde producten of diensten ook negatieve maatschappelijke neveneffecten hebben, zoals het stimuleren van ongezonde consumptie of het vergroten van afvalstromen.
Dit zijn zeer complexe afwegingen met veel verschillende belanghebbenden. Onder tijdsdruk wordt er vaak gekozen voor wat direct meetbaar resultaat oplevert, zoals omzetgroei of kostenbesparing. Maar wanneer deze keuzes niet verbonden zijn met de kernwaarden en het hogere doel van de organisatie, kan dat op de lange termijn leiden tot reputatieschade, verlies van vertrouwen en interne spanning. Juist hier kunnen de logische niveaus van Bateson en Robert Dilts dienen als strategisch organisatie kompas. Omdat ze besluitvorming terugbrengen naar de essentie van wie je als organisatie bent en waar je voor staat. Lees hier hoe je de logische niveaus ook kunt inzetten voor bewust leiderschap en intrinsieke motivatie in teams.
De logische niveaus als strategisch organisatie kompas voor betere besluitvorming
In veel bestuurskamers wordt besluitvorming vooral gevoerd op het niveau van cijfers, targets en risico’s. Dat zijn belangrijke factoren, maar ze raken slechts de buitenste lagen van het model: de omgeving en het gedrag. Zonder verbinding met de diepere lagen – zoals waarden, overtuigingen, identiteit en missie – blijven beslissingen vaak oppervlakkig en reageren ze vooral op de druk van het moment.
De logische niveaus als leidraad voor integer leiderschap
De logische niveaus bieden een manier om keuzes zowel van boven naar beneden als van beneden naar boven te toetsen. Vanuit de bovenste lagen start je bij de missie en identiteit: wie zijn wij, waar staan we voor en welke rol willen we in de wereld spelen? Vanuit dat fundament vertaal je dit naar waarden en overtuigingen. Naar de vaardigheden en kwaliteiten die nodig zijn om die waarden tot uiting te brengen. En naar het concrete gedrag dat daarbij past en uiteindelijk is de omgeving die daar het gevolg van.
Het model werkt ook omgekeerd: je kunt vanuit de omgeving terugredeneren naar de kern. In het geval van een maatschappelijk dilemma betekent dit dat je eerst kijkt naar de concrete gevolgen van beleid of bedrijfsvoering. Welke effecten hebben onze keuzes op medewerkers, klanten, gemeenschappen, de maatschappij en het milieu? Vervolgens onderzoek je welk gedrag, welke overtuigingen en welke waarden tot deze effecten leiden. En zijn deze nog wel in lijn met de missie en identiteit van de organisatie?
Congruentie als basis voor duurzame besluitvorming
Deze manier van werken maakt zichtbaar waar er sprake is van congruentie en waar een mismatch zit. Soms blijkt dat de missie en identiteit aangescherpt moeten worden om weer richting te geven aan alle lagen daaronder. In andere gevallen vraagt het om aanpassing van gedrag of vaardigheden, waarden of zelfs van bepaalde overtuigingen, zodat deze beter aansluiten bij de kern van de organisatie.
Het krachtigste effect van deze aanpak is dat besluiten niet alleen worden genomen vanuit de druk van het moment, maar steeds worden getoetst aan het grotere geheel. Dat levert niet altijd de makkelijkste keuze op. Maar wel de keuze die het meest duurzaam is en het meeste vertrouwen wekt – zowel binnen als buiten de organisatie. In een tijd waarin maatschappelijke verantwoordelijkheid en integer leiderschap steeds belangrijker worden, is dat geen luxe, maar een voorwaarde om relevant en toekomstbestendig te blijven.
De logische niveaus als organisatie kompas: een fundament voor vertrouwen
Bewust en integer leiderschap betekent dat bestuurders bereid zijn om beslissingen te verdiepen, ook als dat betekent dat kortetermijnresultaten onder druk komen te staan. Het vraagt moed én zelfinzicht om te kiezen voor congruentie tussen missie, waarden en handelen, zeker wanneer dat botst met de druk van aandeelhouders, marktdruk of politieke belangen. Maar juist die congruentie maakt dat medewerkers, klanten en de samenleving voelen dat een organisatie staat voor wat zij zegt te zijn. En dat is misschien wel de krachtigste basis voor vertrouwen en langdurig succes.
Wil je ontdekken hoe de logische niveaus ook op persoonlijk en teamniveau werken? Lees dan hier mijn artikel over logische niveaus en bewust leiderschap.
